Prokop Pieniążek z Krużlowej herbu Odrowąż ‒ rycerz jerozolimski
Na kartach historii zapisał się jako dzielny żołnierz służący w 1573 r. na Morzu Śródziemnym we flocie hiszpańskiej, walcząc przeciwko Turkom (niewykluczone, że pod słynnym wodzem i admirałem hiszpańskim Juanem d`Austria). W tym mało znanym okresie życia, w 1575 r., występuje jako rycerz zakonu jerozolimskiego św. Maurycego (polecany m.in. przez kardynała Stanisława Hozjusza), założonego trzy lata wcześniej przez księcia sabaudzkiego Emanuela Filiberta.
Przypuszczenia, że Prokop Pieniążek brał udział w 1571 r. w słynnej bitwie morskiej pod Lepanto u zachodnich wybrzeży Grecji, która zatrzymała ekspansję Osmanów na Morzu Śródziemnym, nie można potwierdzić. Franciszek Sikora, autor biogramu interesującej nas postaci, zamieszczonego w Polskim Słowniku Biograficznym, nadmienia jedynie, że witeź krużlowski brał udział w walkach z Turkami w Afryce o Tunis i Algier. Kiedy dokładnie i w jakiej roli – nie wiadomo. Być może jednak – jak chciał anonimowy autor artykułu zamieszczonego w 1948 r. w „Ilustrowanym Kurierze Polskim” – przeciwko Ułudż Alemu, słynnemu korsarzowi muzułmańskiemu, dowódcy lewego skrzydła floty osmańskiej pod Lepanto, który o mały włos nie odmienił wyników tej bitwy na korzyść Osmanów.
W czasach króla Stefana Batorego Prokop Pieniążek uczestniczył w walkach przeciwko zbuntowanemu Gdańskowi. Następnie jako rotmistrz brał udział w zwycięskiej wojnie Rzeczypospolitej z Rosją (uczestnik kampanii połockiej w 1579, wielkołuckiej w 1580 i połockiej w 1581). W 1582 r. przebywał ze swoją rotą na Podolu dla obrony południowej granicy przed Tatarami. Po śmierci Stefana Batorego (1586) zaliczał się do zwolenników kandydatury Zygmunta Wazy na tron polski. W 1588 r. walczył pod Janem Zamoyskim pod Byczyną przeciwko wojskom pretendującego do korony polskiej arcyksięcia Maksymiliana Habsburga. Jak czytamy w PSB: „[…] włączony do bitwy w jej ostatniej fazie, uczestniczył wraz z wojskiem 2 linii lewego skrzydła w uderzeniu na ciężką jazdę węgierską H. [Walentego] Prepostvarego, zmuszając Węgrów do odwrotu. W tym samym roku otrzymał od Zygmunta III Wazy potwierdzenie dożywotniego nadania na Wenden i Rumborgu [w Inflantach]”.
Przypuszczenia, że Prokop Pieniążek brał udział w 1571 r. w słynnej bitwie morskiej pod Lepanto u zachodnich wybrzeży Grecji, która zatrzymała ekspansję Osmanów na Morzu Śródziemnym, nie można potwierdzić. Franciszek Sikora, autor biogramu interesującej nas postaci, zamieszczonego w Polskim Słowniku Biograficznym, nadmienia jedynie, że witeź krużlowski brał udział w walkach z Turkami w Afryce o Tunis i Algier. Kiedy dokładnie i w jakiej roli – nie wiadomo. Być może jednak – jak chciał anonimowy autor artykułu zamieszczonego w 1948 r. w „Ilustrowanym Kurierze Polskim” – przeciwko Ułudż Alemu, słynnemu korsarzowi muzułmańskiemu, dowódcy lewego skrzydła floty osmańskiej pod Lepanto, który o mały włos nie odmienił wyników tej bitwy na korzyść Osmanów.
W czasach króla Stefana Batorego Prokop Pieniążek uczestniczył w walkach przeciwko zbuntowanemu Gdańskowi. Następnie jako rotmistrz brał udział w zwycięskiej wojnie Rzeczypospolitej z Rosją (uczestnik kampanii połockiej w 1579, wielkołuckiej w 1580 i połockiej w 1581). W 1582 r. przebywał ze swoją rotą na Podolu dla obrony południowej granicy przed Tatarami. Po śmierci Stefana Batorego (1586) zaliczał się do zwolenników kandydatury Zygmunta Wazy na tron polski. W 1588 r. walczył pod Janem Zamoyskim pod Byczyną przeciwko wojskom pretendującego do korony polskiej arcyksięcia Maksymiliana Habsburga. Jak czytamy w PSB: „[…] włączony do bitwy w jej ostatniej fazie, uczestniczył wraz z wojskiem 2 linii lewego skrzydła w uderzeniu na ciężką jazdę węgierską H. [Walentego] Prepostvarego, zmuszając Węgrów do odwrotu. W tym samym roku otrzymał od Zygmunta III Wazy potwierdzenie dożywotniego nadania na Wenden i Rumborgu [w Inflantach]”.
Odnosząc się do sądeckiego wątku biografii Prokopa Pieniążka, wspomniany wyżej Franciszek Sikora stwierdził, że w latach 1579-1580 był on administratorem dóbr klarysek starosądeckich i że na mocy brewe apostolskiego z 7 maja 1580 r. został nagrodzony folwarkiem klasztornym w Łącku. Nieco inaczej zagadnienie to ujął Feliks Kiryk (Historia Starego Sącza, Kraków 1979) pisząc, że interesujący nas przedstawiciel Odrowążów krużlowskich zrzekł się stanowiska rządcy klucza łąckiego w 1581 r. (w okresie burzliwych sporów o intratę klasztorną), dodając w innym miejscu (Łącko i gmina łącka, Kraków 2012), iż: „jako dzierżawca Łącka z przyległościami (1581-1583) miał się wystarać u papieża o zezwolenie na zakup starosądeckich dóbr klasztornych, ale breve papieskie w tej mierze okazało się falsyfikatem, co rozpoznał nuncjusz apostolski i nie dopuścił do zapowiedzianej transakcji”. Dalsze fakty z życiorysu Prokopa Pieniążka, który dobra ziemskie posiadał m.in. w powiecie szczyrzyckim, nie zawierają już elementów wątpliwych. Jak podaje PSB: „W r. 1586 r. ożenił się z córką tenutariusza [dzierżawcy] krzepickiego Jana z Wrzosowic Anną […]. Zmarł 4 lipca 1589 r. w Sandomierzu, pochowany został w kościele Św. Trójcy w Krakowie. Epitafium umieszczono w kościele św. Michała w Wilnie”.
Autor: Leszek Migrała
Autor: Leszek Migrała