Jakub z Nowego Sącza – średniowieczny artysta czy uzdolniony rzemieślnik?
Pochodził Nowego Sącza, czego dowodem fakt, że „przyjmując prawo miejskie w Krakowie w roku 1443, został wpisany jako «pictor de Nova Sandecz»” (Adam Bochnak, Polski Słownik Biograficzny). Wiele wskazuje na to, że był artystą wziętym. W 1445 r. wykonał bliżej nieokreślone malowidła dla Macieja Grodźca, altarysty kościoła Najświętszej Marii Panny w Krakowie. W późniejszym czasie przeprowadził naprawę obrazu należącego do Mikołaja plebana w Sławkowie oraz zobowiązał się do wykonania i odwiezienia do Lwowa obrazów przeznaczonych dla Mikołaja Wierzynka z Kamieńca.
W 1454 r. został wybrany starszym krakowskiego cechu malarzy i stolarzy. W 1459 r. przyjął zlecenie naprawy obrazów od plebana w Żydaczowie. Jego umiejętności docenił także Jan Długosz, kanonik krakowski, który w 1460 r. zlecił artyście skopiowanie francuskiej zasłony ołtarzowej (cortina) ofiarowanej katedrze wawelskiej, przedstawiającej Mękę Chrystusa na tle Jerozolimy. Nieco później, w 1464 r., pracował w kościele św. Barbary w Krakowie nad odnowieniem obrazu Matki Boskiej.
W 1454 r. został wybrany starszym krakowskiego cechu malarzy i stolarzy. W 1459 r. przyjął zlecenie naprawy obrazów od plebana w Żydaczowie. Jego umiejętności docenił także Jan Długosz, kanonik krakowski, który w 1460 r. zlecił artyście skopiowanie francuskiej zasłony ołtarzowej (cortina) ofiarowanej katedrze wawelskiej, przedstawiającej Mękę Chrystusa na tle Jerozolimy. Nieco później, w 1464 r., pracował w kościele św. Barbary w Krakowie nad odnowieniem obrazu Matki Boskiej.
Kościół św. Idziego w Bardiowie, fot. Leszek Migrała
Jakub czynny był także w Bardiowie, o czym m.in. świadczy fakt, że w 1460 r. rada tego miasta zawarła z nim umowę na wykonanie ołtarza głównego w kościele pw. św. Idziego (sv. Egídia) za kwotę 100 florenów i szatę świąteczną. Jak stwierdził Stanisław A. Sroka w książce Średniowieczny Bardiów i jego kontakty z Małopolską: „W tym czasie Jakub podejmował wiele innych zamówień, zarówno w Nowym Sączu, jak i w Krakowie. Wydaje się, że powierzono mu [również] wykonanie ołtarza dla kościoła parafialnego w Nowym Sączu, w wyniku czego w latach 1465–1466 przebywał w tym mieście”. Z tego powodu, jak należy przypuszczać, praca nad nieistniejącym już dzisiaj średniowiecznym ołtarzem bardiowskim trwała długo, bo aż do 1466 r. (Jak napisano w jednym z opracowań: „ołtarz ten, prawdopodobnie tryptyk, z rzeźbioną środkowa partią, przeznaczony do prezbiterium, miał posiadać rozpiętość równą szerokości wnętrza”). Na pytanie, czy Jakub z Nowego Sącza był również autorem tryptyku Świętej Trójcy w kaplicy Świętokrzyskiej w katedrze na Wawelu z 1467 r. – nie ma jednoznacznej odpowiedzi. Za jego autorstwem opowiedziała się Ewa Polak-Trajdos, przeciwko (jak się wydaje przekonująco) m.in. Tadeusz Dobrowolski.
Madonna bardiowska, XV wiek, dzieło przypisywane Jakubowi z Nowego Sącza, obecnie w zbiorach Węgierskiej Galerii Narodowej, domena publiczna
W związku ze swoją działalnością zawodową nie udało się Jakubowi uniknąć kilku spraw spornych. W 1451 r. wytoczono malarzowi sprawę przed sądem konsystorskim w Krakowie, w której świadczył Jan Długosz i Maciej Grodziec. Kilkanaście lat później, w 1464 r., ksiądz Bogusz postawił mu zarzut zawłaszczenia ramy obrazu, która według obwinionego miała zostać przekazana osobie trzeciej. Jakub z Nowego Sącza zmarł w 1479 r., o czym informuje zapis w księdze wójtowskiej Krakowa. Spór na temat tego, czy był jedynie kopistą i renowatorem obrazów, czy może jednak kimś więcej – znaczącym malarzem swojej epoki – nie został jednoznacznie rozstrzygnięty. Zrozumiałe zatem, że „obecnie [rozsądnie chyba] przeważa opinia niwelująca oba skrajne poglądy” (Stanisław A. Sroka), widząca w Jakubie, co bezsprzeczne, postać wybijającą się pośród artystów polskich działających w piętnastowiecznym Bardiowie, ściśle powiązanym z miastami małopolskimi nie tylko intensywną wymianą handlową, ale również częstymi kontaktami kulturalnymi.
Autor: Leszek Migrała
Autor: Leszek Migrała