„Drzewna – Węgierska – Jagiellońska”
W średniowieczu i w czasach nowożytnych ulicę wybiegającą z rynku nowosądeckiego w kierunku południowym do bramy węgierskiej nazywano Drzewną, później (przez większą część XIX w. po wyburzeniu murów obronnych) Węgierską, a od 1886 r. Jagiellońską. Źródła wzmiankujące Drzewną (platea Lignali) podają, że w XVI stuleciu była ona kamieniem „ubrukowana” i w niektórych miejscach „udylowana”. Wiadomo także, że zabudowana była domami drewnianymi, które przewyższały ceną budynki w innych częściach miasta, z wyjątkiem rynku, gdzie wartość domu (najczęściej zapewne murowanego) była trzy a nawet czterokrotnie wyższa aniżeli przy jakiejkolwiek innej ulicy Nowego Sącza.
Ulicę Drzewną zamykała w linii murów miejskich brama węgierska z basztą bednarską (oflankowana basztami tkacką i krawiecką), którą w połowie XVI w. ubezpieczono przedbramiem, wybudowanym w celu wzmocnienia najbardziej dostępnego pod względem terenowym odcinka murów miasta. Wyburzenie obwałowań miejskich w czasach austriackich wydłużyło niegdysiejszą Drzewną. W tamtym czasie – już jako Węgierska – prowadziła ona po linii dawnego traktu handlowego przez obszar o luźnej zabudowie, określany w odniesieniu do okresu staropolskiego jako przedmieście Węgierskie lub Większe. Zasadnicza zmiana w wyglądzie tej ulicy wiązała się z zaprowadzeniem w drugiej połowie XIX w. w Nowym Sączu oświetlenia placów i ulic lampami naftowymi, a następnie (od 1912 r.) elektrycznymi. Przeistoczenie się dawnej Węgierskiej, przemianowanej na Jagiellońską, w prestiżową arterię wiązało się z katastrofalnym pożarem Nowego Sącza 17 kwietnia 1894 r. Klęska ta wymusiła przyspieszoną modernizację Nowego Sącza, czego wynikiem było m.in. ułożenie przy Jagiellońskiej 120 metrów chodnika, a następnie wybrukowanie jej pieńkami.
Ulicę Drzewną zamykała w linii murów miejskich brama węgierska z basztą bednarską (oflankowana basztami tkacką i krawiecką), którą w połowie XVI w. ubezpieczono przedbramiem, wybudowanym w celu wzmocnienia najbardziej dostępnego pod względem terenowym odcinka murów miasta. Wyburzenie obwałowań miejskich w czasach austriackich wydłużyło niegdysiejszą Drzewną. W tamtym czasie – już jako Węgierska – prowadziła ona po linii dawnego traktu handlowego przez obszar o luźnej zabudowie, określany w odniesieniu do okresu staropolskiego jako przedmieście Węgierskie lub Większe. Zasadnicza zmiana w wyglądzie tej ulicy wiązała się z zaprowadzeniem w drugiej połowie XIX w. w Nowym Sączu oświetlenia placów i ulic lampami naftowymi, a następnie (od 1912 r.) elektrycznymi. Przeistoczenie się dawnej Węgierskiej, przemianowanej na Jagiellońską, w prestiżową arterię wiązało się z katastrofalnym pożarem Nowego Sącza 17 kwietnia 1894 r. Klęska ta wymusiła przyspieszoną modernizację Nowego Sącza, czego wynikiem było m.in. ułożenie przy Jagiellońskiej 120 metrów chodnika, a następnie wybrukowanie jej pieńkami.
Jeszcze większy wpływ na wygląd ulicy miała budowa nowych kamienic i gmachów secesyjno-eklektycznych, z których wyglądem wyróżniały się takie obiekty jak: Jagiellońska 1 z dekoracją rzeźbiarską Stanisława Wójcika (budowa 1900–1901), Jagiellońska 3 (projekt Julian Niedzielski, budowa ok. 1895), Jagiellońska 5 (projekt Jan Peroś, budowa koniec XIX w.), Jagiellońska 8 – Kasa Zaliczkowa (projekt Adam Zenon Remi, budowa 1905–1906), Jagiellońska 14 – Imperial (projekt Stanisław Eljasz Radzikowski, budowa 1895), Jagiellońska 16 (projekt Szczęsny Zaremba, budowa koniec XIX w.), Jagiellońska 26 – Kasa Oszczędności (projekt Karol Knaus, budowa 1891–1892), Jagiellońska 32 – szkoła św. Jadwigi (projekt Juliusz Miszke, budowa 1881–1882), Jagiellońska 33 – Starostwo Powiatowe (projekt Jan Peroś, budowa 1907), Jagiellońska 52 – Dyrekcja Skarbu (projekt Wincenty Rawski, budowa koniec XIX w.), Jagiellońska 56 – Bank Austro-Węgierski (projekt Teodor Hoffman, budowa 1912), Jagiellońska 60 – Willa Marya (projekt Jan Peroś, budowa 1905–1906).
Po II wojnie światowej Jagiellońska (w czasie okupacji niemieckiej Hauptstrasse – ul. Główną) uległa zasadniczym przeobrażeniom, które nadały jej obecny wygląd. W 1966 r. przebudowano i poszerzono chodniki. W latach siedemdziesiątych kilkakrotnie nałożono na kostkę brukową asfalt. W 1975 r. wyeliminowano (na odcinku od Rynku do skrzyżowania z ulicą Tadeusza Kościuszki) ruch samochodowy. W latach osiemdziesiątych trzykrotnie przeprowadzono remonty kapitalne, natomiast w 1991 r. – przed 700-leciem Nowego Sącza − przywrócono kostkę brukową. Ostatni remont Jagiellońskiej oraz ulic Wałowej i Szwedzkiej (wymiana bruku na granit) został przeprowadzony w 2008 r.
Autor: Leszek Migrała
Autor: Leszek Migrała