Panowie Rożnowa

Początkowo zdawać się mogło, że Rożnów przez wiele lat trzymany będzie przez męskich następców Zawiszy, który w małżeństwie z Barbarą, bratanicą biskupa krakowskiego Piotra Wysza, doczekał się czterech synów i córki. Nadzieje na wielopokoleniowe rządy Zawiszyców w Rożnowie zgasły szybko. Stanisław poległ w 1444 r. w bitwie pod Warną, Marcin (również uczestnik warneńskiego boju), jako kawaler nie zatroszczył się o swoje następstwo, podobnie jak i trzeci, imiennik ojca, tak jak i on Zawisza. W tej sytuacji przyszłość wielkiej gałęzi Sulimczyków zawisła na najmłodszym synu Zawiszy – Janie, który zanim zmarł w niewoli krzyżackiej po bitwie pod Chojnicami (wojna trzynastoletnia), doczekał się męskiego potomka, również Jana, przedłużając męską linię Sulimczyków, panów Rożnowa zaledwie do około 1461 r. (Zob. B. Możejko, S. Szybkowski, B. Śliwiński, Zawisza Czarny z Garbowa herbu Sulima, Gdańsk 2003).

W 1465 r. wnuczka Zawiszy Czarnego Barbara wniosła dobra rożnowskie w posagu Stanisławowi Tęczyńskiemu, a następnie swojemu drugiemu mężowi Janowi Amorowi Tarnowskiemu. W XVI stuleciu Jan Tarnowski, syn wspomnianego wyżej Jana Amora, hetman wielki koronny, wybitny teoretyk i praktyk sztuki wojskowej, zwycięzca spod Obertyna i zdobywca Staroduba, porzucił myśl o rozbudowie starodawnego zamku Gryfitów i Sulimczyków. Zamiast tego zdecydował się około połowy XVI w. wystawić nowy renesansowy zamek w typie palazzo in fortezza, łączący funkcję siedziby możnowładczej z nowoczesnymi rozwiązaniami obronnymi. Tak pomyślane założenie nigdy nie zostało ukończone, jednak do naszych czasów zachowały się fragmenty fortyfikacji, w tym szczególnie cenna i unikalna narożna beluarda artyleryjska w typie szkoły włoskiej.

W późniejszym czasie dziedzicami Rożnowa byli książęta Ostrogscy, m.in. Konstanty Wasyl Ostrogski, później Katarzyna z Ostrogskich, żona Tomasza Zamoyskiego wojewody kijowskiego. Po nich nastąpili Wielopolscy. Z tymi ostatnimi związany jest kolejny zabytkowy obiekt Rożnowa ‒ drewniany kościółek św. Wojciecha o konstrukcji zrębowej. Świątynia powstała w 1661 r. z fundacji kasztelana wojnickiego Jana Wielopolskiego, twórcy potęgi rodu Wielopolskich, posiadacza m.in. Pieskowej Skały oraz kilku kluczy wsi, w tym majątków w powiecie sądeckim. Ukoronowanie jego wysiłków stanowiło uzyskanie w Wiedniu od cesarza Ferdynanda III dziedzicznego tytułu hrabiego Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego na Pieskowej Skale, a także indygenatów czeskiego i węgierskiego. Dodać należy, że w 1660 r. był on inicjatorem dysputy teologicznej toczonej w Rożnowie pomiędzy katolikami (m.in. franciszkanin ks. Franciszek Rychłowski – pierwszy przełożony klasztoru na Górze św. Anny oraz jezuita ks. Jan Henning – rektor kolegium krakowskiego) a arianami (m.in. Andrzej Wiszowaty – pisarz ariański, reprezentant tej części szlachty sądeckiej, która kwestionowała dogmat o Trójcy Świętej).

Świątynia rożnowska urzeka. Szczególną uwagę zwraca barokowy ołtarz główny z grupą Ukrzyżowania na tle panoramy Ziemi Świętej i Rożnowa oraz boczny Matki Bożej Bolesnej z obrazem łaskami słynącym. (Pierwsze świadectwo cudownej interwencji Matki Bożej Rożnowskiej dał pod koniec XVII w. Stanisław Krzesz z Męciny).

Autor: Leszek Migrała