Drzewo Jessego w starosądeckim kościele klarysek
Drzewo Jessego (ojciec króla Dawida), czyli ikonograficzne przedstawienie genealogii Chrystusa znane było w sztuce od dawna. Przyjmuje się, że pierwsze przedstawienia tego rodzaju powstały na Wschodzie (w Egipcie), jednak najstarsze zachowane tego typu zabytki należą do średniowiecznej sztuki Zachodu. Temat ten wykorzystywano zarówno w malarstwie, jak i w rzeźbie (m.in. witraże w opactwie Saint-Denis pod Paryżem oraz katedrze w Chartres).
W sztuce polskiej motyw ten znany był już w romanizmie (w tamtym okresie wszelako wyłącznie w dziełach importowanych). Dużą popularność zyskał w XVII w. w związku z upowszechnieniem się kultu Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, czego dowodem m.in. wartościowe dzieła snycerskie: retabulum (nastawa ołtarza) w kościele farnym w Bieczu, płaskorzeźba na stallach kościoła Mariackiego w Krakowie, ołtarz w Klimontowie koło Sandomierza, ołtarz w kościele św. Jakuba w Raciborzu, a także ambona w kościele Klarysek w Starym Sączu. (J. Samek, K. Kuczman, Encyklopedia katolicka, t. 4, Lublin 1985).
W sztuce polskiej motyw ten znany był już w romanizmie (w tamtym okresie wszelako wyłącznie w dziełach importowanych). Dużą popularność zyskał w XVII w. w związku z upowszechnieniem się kultu Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny, czego dowodem m.in. wartościowe dzieła snycerskie: retabulum (nastawa ołtarza) w kościele farnym w Bieczu, płaskorzeźba na stallach kościoła Mariackiego w Krakowie, ołtarz w Klimontowie koło Sandomierza, ołtarz w kościele św. Jakuba w Raciborzu, a także ambona w kościele Klarysek w Starym Sączu. (J. Samek, K. Kuczman, Encyklopedia katolicka, t. 4, Lublin 1985).
Drzewo Jessego w kościele Świętej Trójcy w Starym Sączu
Drzewo Jessego w starosądeckim kościele Świętej Trójcy jest dziełem nieznanego artysty (niekiedy autorstwo przypisuje się snycerzowi Gabrielowi Padwaniemu lub Kunze), powstałym najprawdopodobniej w 1671 r. Jest to bogato rozwinięta rzeźbiarska kompozycja wczesnobarokowa, wykonana z czterech rodzajów drewna: gruszy, lipy, sosny i dębu. Jak informuje opis tego arcydzieła: wysokość ambony sięga 7 m 60 cm; kazalnicę oplata krzew winny wyrastający z brzucha patriarchy Jessego.
Drzewo Jessego w kościele Świętej Trójcy w Starym Sączu
W kiściach winnej latorośli umieszczone są postacie królów z pokolenia Dawidowego (12 figur). Na szczycie ambony, na kuli ziemskiej oplecionej przez węża, stoi Matka Boża z Dzieciątkiem. Nad bramką przy schodach Michał Archanioł „sprawy ludzkie waży na szali”. Całość – opracowana na planie gwiazdy – jest bogato złocona, przy czym twarze, liście i winogrona pomalowane zostały farbami w kolorach naturalnych.
Równie rzeczowy opis tego starosądeckiego arcydzieła znajduje się w przedsionku kościoła Świętej Trójcy, informując: „Ambona barokowa […] o bardzo bogatej dekoracji snycerskiej z kompozycją Drzewa Jessego, oplatającego korpus i baldachim. Na kiściach winnej latorośli wyrastających z trzewi patriarchy Jessego umieszczone są figury z pokolenia Dawidowego. Na szczycie kazalnicy Matka Boska z Dzieciątkiem. W korpusie ambony ustawione są rzeźby Biblijnych patriarchów: Aarona, Mojżesza, Melchizedeka oraz Jana Chrzciciela”. I dalej, tytułem dopełnienia i komentarza: „Drzewo Jessego to przykład wykorzystania genealogii Chrystusa dla ukazania tajemnicy przyjścia Mesjasza i potwierdzenia roli Maryi w tym wydarzeniu. Ten niezwykle rzadko stosowany w ambonach temat powtarza się jedynie w kazalnicy z kościoła parafialnego w Dettelbach [północno-zachodnia Bawaria]”.
Autor: Leszek Migrała
Fotografie: Piotr Droździk
Autor: Leszek Migrała
Fotografie: Piotr Droździk
Starosądecki klasztor klarysek
