"10 x naj..."

Górale Łącko-Kamieniccy
Kamienica, I poł. XX w.
Zakupione do zbiorów w 1972 r.

Spodnie góralskie, tzw. „suknioki” lub „gunioki”, z białego
samodziałowego sukna owczego, zdobione wielobarwnym haftem
włóczkowym. Tradycyjny krój z dwoma przyporami zasłoniętymi
zalatacami. Złożone z dwóch dużych płatów sukna przyciętych do
długości nogi i zszytych z boku, uzupełnionych u góry klinami i paskiem.
Jedna kieszeń z przodu, z prawej strony. Lampasy, zalatace i brzegi
przyporów bogato zdobione haftem łańcuszkowym z czerwonych nici,
z dodatkiem różowych i zielonych elementów. Pośrodku lampasów oraz
wokół przyporów biegnie czerwono-niebieska aplikacja. Poniżej
przyporów znajdują się motywy „sercówki” z różowych, czerwonych
i zielonych nici, zakończone u dołu wzorem z czerwonych kolistych
kwiatów z zielonymi środkami. Po bokach lampasów na wysokości ud
i nad rozcięciami nogawek wzory w postaci trójliści i stylizowanych
kwiatów. U góry przypory połączone z lampasami aplikacjami z haftem.

Kolorystyka haftów na spodniach była zrożnicowana i zmienna.
W subregionie kamienickim w wyszyciach dominowała czerwień,
uzupełniana kolorem zielonym, żółtym lub ciemnoniebieskim.

Data i miejsce wykonania przedmiotu, imię, nazwisko wykonawcy:
1920, Cieniawa, Jan Ruchała
Pozyskano: 1967
Według informatora siewnik służył do siania lnu, konopi, traw,
koniczyny, prosa. Pierwszy taki siewnik skonstruował
Jędrzej Ogorzałek ok. 1850 r. We wsi Cieniawa były cztery takie
siewniki. Spotykano je również we wsi Kobyle-Gródek.
Części składowe:
a) skrzynka, b) gniazda z blachy na wałku, c) smyczek, d) widełki,
e) śruba do regulowania otworu, f) regulator
Sposób użycia: skrzynkę, która posiada sznur, zakłada się na lewe
ramię, a prawą ręką pociąga się za smyczek, częstotliwość pociągania
smyczka to jeden raz na jeden krok.
Wydajność siewu: 50 kg na jedną godzinę pracy, obsiewa do dwóch
morgów pola, promień rozrzutu nasion traw 4 do 5 m.
Używany przez bogatych gospodarzy.

Data i miejsce wykonania przedmiotu, imię, nazwisko wykonawcy: w latach 50-tych XX w. przez Stefanię Siatkowską

Pozyskano: 1977 r.

Kukiełki zwane giergielakami lub cudakami, rzeźbione w drewnie i malowane, ubrane w stroje z gałganków, osadzone na patykach umożliwiających ich poruszanie podczas przedstawienia. Zestaw zawiera 36 figurek - lalek. Wyobrażają postacie nawiązujące do scen biblijnych oraz znane z życia wsi i z wyobrażeń o zaświatach. Są to m.in. król Herod, anioł, diabeł, czarownica, śmierć, żołnierz, Żyd, szlachcic, góral, góralka, kominiarz, dziad, krakowiak, krakowianka, cyganka. Figurki noszono w walizce lub kuferku. 

Szopka kukiełkowa w tradycji ludowej była jedną z najpopularniejszych form przedstawień kolędniczych. W tym obnośnym teatrzyku kolędnicy odgrywali biblijną historię narodzenia Jezusa i złego króla Heroda. Charakterystyczne były rozbudowane scenki świeckie, które w żartobliwy sposób obrazowały i komentowały życie wsi.

Sceną dla przedstawienia była szopka - niewielki, ozdobny budynek wykonany z drewna, dykty lub tektury, przypominający szopę, wiejską chałupę albo kościół z wieżami. Wyposażona w drewniane uchwyty lub szelki mogła być łatwo obnoszona po wsi. W jej centralnej części znajdowała się ułożona z figurek, rzadziej wycięta z papieru, scena Bożego Narodzenia.

Z szopką chodzili kawalerowie i młodzi żonaci mężczyźni. Szopkarzy było zwykle od dwóch do czterech. Czasami towarzyszył im muzykant. Kolędnicy odwiedzali domy od dnia św. Szczepana do Trzech Króli, niekiedy przedłużając obchody nawet do Matki Boskiej Gromnicznej. Przedstawienie odgrywali zawsze w domu, ustawiając szopkę na dwóch stołkach, czasem na przyniesionym ze sobą drewnianym stelażu. Rozpoczynali je kolędą lub pastorałką. Teksty widowiska, rozpisane na role, zwykle rymowane i pełne humoru, były wymyślane przez szopkarzy. Niektórzy naklejali na plecach szopki ściągę z trudniejszymi kwestiami. Na koniec przedstawienia kolędnicy składali życzenia domownikom, którzy odwdzięczali się poczęstunkiem i darami.

Gorsety zakładano do stroju świątecznego. Nosiły je panny, mniej
więcej od 13-14 roku życia, czasem też młode mężatki. Pod koniec XIX
w. gorsety lachowskie szyto najczęściej z czarnych aksamitów i
podszywano płótnem. Były krojone do figury, sięgały lekko poniżej pasa,
dołem miały półkoliste, drobne tacki lekko zachodzące na siebie. Dekolt
był owalny, dość głęboki, o ząbkowanych krawędziach. Krawędzie
przodu były usztywniane metalowymi stalkami z ozdobnymi główkami i
zapinane na ukryte haftki.

Gorsety z centrum regionu Lachów Sądeckich przeważnie były bogato zdobione. Krawędzie i szwy na plecach podkreślano obszyciami z pasmanteryjnych tasiemek, sznureczków z metalową nicią lub haftem - cekinami i koralikami albo łańcuszkowym - barwnymi nićmi. Typowym motywem zdobniczym, popularnym od końca XIX w., były symetryczne bukiety - dwa skośne na przodach oraz jeden na plecach, wyszywane nićmi, metalowymi cekinami i szklanymi i metalizowanymi koralikami. Powtarzały się w nich koliste kwiatki (tzw. słoneczka) oraz tulipanki i koniczynki na prostych lub falistych łodyżkach.