Trombita

Informacje

Nr inwentarza

MNS/MS/1171-E – E

Dział

Dział Etnograficzny, Muzeum Pienińskie

Technika

ręcznie wykonana

Materiał

drewno świerkowe, długość: 183 cm, średnica: 10 cm i 1,2 cm

Klasyfikacja praw autorskich

Opis

Drewniany instrument, charakterystyczny dla karpackiej kultury pasterskiej. „Trąba” w postaci rury rozszerzonej przy kielichu wyjściowym, wykonana z jednego kawałka drewna świerkowego, przeciętego wzdłuż i wydrążonego w środku (ręcznie). Całość ponownie złożona, sklejona klejem żywicznym i związana obejmami wykonanymi z giętkich korzeni świerkowych. Bez ustnika. Węższy koniec dodatkowo wzmocniony miedzianym pierścieniem oraz „pasem” sznurka konopnego.

Trombitę znajdującą się zbiorach Muzeum Pienińskiego wykonał Zbigniew Przychodzki ze Szczawnicy, członek Stowarzyszenia Twórców Ludowych, od 30 lat zajmujący się krawiectwem i haftem regionalnym. Od 2017 r. wykonuje również instrumenty - trombity, rogi pasterskie i fujary. Sam również muzykuje. Prowadzi warsztaty w szkołach, zapoznając młodzież z kulturą górali Pienin: tradycją, muzyką, instrumentami i strojami.

Trombita „towarzyszyła” juhasom poczynając od wiosennego wyjścia na hale i połoniny, rozpoczynającego się dniem św. Wojciecha – 23 kwietnia, aż do jesiennego redyku przypadającego na św. Michała Archanioła – 29 września. Pełniła funkcję sygnalizacyjną i informacyjną, a także najprawdopodobniej magiczną; takie przesłanki istnieją po wschodniej stronie Karpat. Tam przypisywano tym instrumentom właściwości magiczne i antydemoniczne (J. Cząstka-Kłapyta „Muzyczna kultura pasterska” [w:] Pasterstwo w Karpatach. Tradycja, a współczesność. Szkice”).

Żeby powstała trombita najpierw trzeba było ściąć odpowiednio długi kawałek drzewa świerkowego, a następnie trzeba go było sezonować – czyli odstawić do wyschnięcia (podczas sezonowania zanikają naprężenia, które mogłyby narazić instrument na pęknięcia i wypaczenia). Po takim przygotowaniu nadawano kształt przyszłej „trąbie”, a dalej przecinano ją na pół i, za pomocą dłut, wydrążano środek – kanał. Następnie instrument sklejano i miejscami owijano obejmami z korzeni świerkowych.

Trombity, rogi, piszczałki sześciootworowe i oktawki pienińskie należą do instrumentów, które były rozpowszechnione na szerszą skalę jeszcze końcem XIX wieku. Najdłuższe „trąby” powstawały w Beskidzie Żywieckim (ponad 3 m), pienińskie pod względem budowy zbliżone były do typów bojkowskich i huculskich (Justyna Cząstka-Kłapyta Folklor muzyczny [w:] Kultura ludowa Górali Pienińskich)