wystawa
Na pograniczu Pienin - historia granicy w Pieninach
W Muzeum Pienińskim w Szlachtowej prezentujemy wystawę zatytułowaną "Na pograniczu Pienin" przypominającą zarys dziejów granicy państwowej odcinka pienińskiego w okresie międzywojnia: granica polsko-czechosłowacka (strażnice i przejścia graniczne w Pieninach), okupacja niemiecka - „zielona granica” - szlak kurierów pienińskich.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku pierwszą formacją stojącą na straży południowej granicy państwa była Straż Celna - powstała w 1921 roku. W jej ramach utworzono w Szczawnicy Komisariat S.C. „Szczawnica” podporządkowany Inspektoriatowi S.C. „Sącz”. Obsadę komisariatu w 1926 roku stanowił: kierownik komisariatu - podkomisarz Jan Pawłowski, pomocnik kierownika komisariatu - starszy przodownik Józef Ciepiela.
Szczawnickiemu komisariatowi podlegały placówki: „Szczawnica”, „Pieniny” (na Polanie Pieniny - pomiędzy Przełęczą Szopka a Przełęczą Siodło pod Trzema Koronami), „Biała Woda”, „Jaworki”, „Szlachtowa”, „Sromowce Niżne”, „Sromowce Wyżne”.
W 1927 roku na Drodze Pienińskiej otwarto polsko-czechosłowackie przejście graniczne Szczawnica Niżna-vrch, Kaca-Leśnice. Był to punkt przejściowy z prawem dokonywania odpraw mieszkańców pogranicza, bez towarów w czasie i na zasadach obowiązujących urzędy celne, ustawione przy drogach kołowych. Dopuszczony był mały ruch graniczny. Przekraczanie granicy odbywało się na podstawie przepustek: jednorazowych, stałych i gospodarczych.
W 1928 roku Straż Celna została zastąpiona formacją Straż Graniczna. W Nowym Targu utworzono Inspektorat Graniczny nr 18 „Nowy Targ”, któremu w Pieninach podlegał komisariat S.G. „Krościenko” z komendą: podkomisarz Roman Bogdanowicz (1928-1929), nadkomisarz Paweł Herburt (1929-1930), podkomisarz Tadeusz Kuryłowicz, komendant - przodownik, podporucznik Michał Lubieniecki (1932-1939), zastępca komendanta komisariatu starszy strażnik Adam Faron (1 V 1939-1.09.1939).
We wrześniu 1929 roku, w 1931 roku, w 1935 roku komisariatowi w Krościenku nad Dunajcem podlegały placówki: „Kacwin” - przeniesiona w 1938 roku do komisariatu „Łapsze Niżne”, „Niedzica” - przeniesiona w 1938 roku do komisariatu „Łapsze Niżne”, „Sromowce Niżne”, „Szczawnica” - przeniesiona w 1938 roku do Leśnicy, „Jaworki”.
Od marca 1939 roku, w związku z narastającym zagrożeniem wybuchu wojny, odcinek pieniński południowej granicy państwa został wzmocniony żołnierzami Korpusu Ochrony Pogranicza - Batalion „Żytyń”.
Szczawnickiemu komisariatowi podlegały placówki: „Szczawnica”, „Pieniny” (na Polanie Pieniny - pomiędzy Przełęczą Szopka a Przełęczą Siodło pod Trzema Koronami), „Biała Woda”, „Jaworki”, „Szlachtowa”, „Sromowce Niżne”, „Sromowce Wyżne”.
W 1927 roku na Drodze Pienińskiej otwarto polsko-czechosłowackie przejście graniczne Szczawnica Niżna-vrch, Kaca-Leśnice. Był to punkt przejściowy z prawem dokonywania odpraw mieszkańców pogranicza, bez towarów w czasie i na zasadach obowiązujących urzędy celne, ustawione przy drogach kołowych. Dopuszczony był mały ruch graniczny. Przekraczanie granicy odbywało się na podstawie przepustek: jednorazowych, stałych i gospodarczych.
W 1928 roku Straż Celna została zastąpiona formacją Straż Graniczna. W Nowym Targu utworzono Inspektorat Graniczny nr 18 „Nowy Targ”, któremu w Pieninach podlegał komisariat S.G. „Krościenko” z komendą: podkomisarz Roman Bogdanowicz (1928-1929), nadkomisarz Paweł Herburt (1929-1930), podkomisarz Tadeusz Kuryłowicz, komendant - przodownik, podporucznik Michał Lubieniecki (1932-1939), zastępca komendanta komisariatu starszy strażnik Adam Faron (1 V 1939-1.09.1939).
We wrześniu 1929 roku, w 1931 roku, w 1935 roku komisariatowi w Krościenku nad Dunajcem podlegały placówki: „Kacwin” - przeniesiona w 1938 roku do komisariatu „Łapsze Niżne”, „Niedzica” - przeniesiona w 1938 roku do komisariatu „Łapsze Niżne”, „Sromowce Niżne”, „Szczawnica” - przeniesiona w 1938 roku do Leśnicy, „Jaworki”.
Od marca 1939 roku, w związku z narastającym zagrożeniem wybuchu wojny, odcinek pieniński południowej granicy państwa został wzmocniony żołnierzami Korpusu Ochrony Pogranicza - Batalion „Żytyń”.
Zdjęcie archiwalne wykorzystane na wystawie
WRZESIEŃ 1939
II wojna światowa w Pieninach rozpoczęła się 1 września po przekroczeniu granicy państwa przez straż przednią niemieckiej 2 Dywizji Górskiej pod Sromowcami Niżnymi i na Drodze Pienińskiej nad Dunajcem.
Granicy broniły placówki Korpusu Ochrony Pogranicza, które przy znacznie mniejszych siłach, po nierównej walce, zmuszone zostały do wycofania w kierunku Nowego Sącza. Już 8 września w Szczawnicy zaczęto lokalizować niemiecki aparat okupacyjny: gestapo, policja granatowa, straż graniczna Grenzschutz, której strażnice wybudowano w Białej Wodzie, Szlachtowej, Czorsztynie i Sromowcach.
II wojna światowa w Pieninach rozpoczęła się 1 września po przekroczeniu granicy państwa przez straż przednią niemieckiej 2 Dywizji Górskiej pod Sromowcami Niżnymi i na Drodze Pienińskiej nad Dunajcem.
Granicy broniły placówki Korpusu Ochrony Pogranicza, które przy znacznie mniejszych siłach, po nierównej walce, zmuszone zostały do wycofania w kierunku Nowego Sącza. Już 8 września w Szczawnicy zaczęto lokalizować niemiecki aparat okupacyjny: gestapo, policja granatowa, straż graniczna Grenzschutz, której strażnice wybudowano w Białej Wodzie, Szlachtowej, Czorsztynie i Sromowcach.
Zdjęcie archiwalne wykorzystane na wystawie
ZIELONA GRANICA – PRZERZUTY I KURIERZY
Przez pasmo Małych Pienin prowadził jeden z głównych szlaków przerzutowych i kurierskich. Zaraz po klęsce wrześniowej z okupowanego kraju na południe Polski zaczęli licznie przybywać uchodźcy. Byli to głównie cywile, ale i żołnierze, którzy chcieli przedostać się do formowanej we Francji Armii Polskiej. W Szczawnicy powstały punkty przerzutowo-łącznikowe. Uchodźców przyjmowały wille: Marta, Wanda, Panorama, Biały Domek, Batory, Poleska, Helena, chałupy góralskie: Franciszka Ciesielki, Józefa Hurkały i innych, w tym także domy Rusinów w Szlachtowej i Białej Wodzie, leśniczówki w lasach Adama Stadnickiego i pasterskie szałasy, plebania. Przerzucano na ogół grupy liczące od kilku do kilkunastu osób.
Po przekroczeniu granicy (szlak biegł pomiędzy szczytami Jarmuty i Łaźnich Skał) przewodnicy prowadzili uciekinierów lasami. Zdążano do stacji kolejowej Spiskiej Nowej Wsi bądź do punktu, w którym czekał z samochodem Tatra współpracujący z kurierami Józef Lach – taksówkarz z Popradu. Dalej jechano do Koszyc, by stamtąd dotrzeć do Budapesztu. W drodze powrotnej kurierzy przywozili do kraju pieniądze, prasę, tajne rozkazy, broń, materiały wybuchowe itp. oraz przeprowadzali emisariuszy, instruktorów wojskowych i inne osoby.
Do najsłynniejszych pienińskich kurierów należeli: Franciszek Koterba z Krościenka, a ze Szczawnicy: Jan Kowalczyk, Franciszek Ciesielka, Józef Hurkała, Adolf Kapłaniak i wielu innych. Łączniczkami były: Maria Zachwiejowa, Wanda Marossanyi, Zofia Pourbaix, Barbara Wierzejska i inne.
Przez pasmo Małych Pienin prowadził jeden z głównych szlaków przerzutowych i kurierskich. Zaraz po klęsce wrześniowej z okupowanego kraju na południe Polski zaczęli licznie przybywać uchodźcy. Byli to głównie cywile, ale i żołnierze, którzy chcieli przedostać się do formowanej we Francji Armii Polskiej. W Szczawnicy powstały punkty przerzutowo-łącznikowe. Uchodźców przyjmowały wille: Marta, Wanda, Panorama, Biały Domek, Batory, Poleska, Helena, chałupy góralskie: Franciszka Ciesielki, Józefa Hurkały i innych, w tym także domy Rusinów w Szlachtowej i Białej Wodzie, leśniczówki w lasach Adama Stadnickiego i pasterskie szałasy, plebania. Przerzucano na ogół grupy liczące od kilku do kilkunastu osób.
Po przekroczeniu granicy (szlak biegł pomiędzy szczytami Jarmuty i Łaźnich Skał) przewodnicy prowadzili uciekinierów lasami. Zdążano do stacji kolejowej Spiskiej Nowej Wsi bądź do punktu, w którym czekał z samochodem Tatra współpracujący z kurierami Józef Lach – taksówkarz z Popradu. Dalej jechano do Koszyc, by stamtąd dotrzeć do Budapesztu. W drodze powrotnej kurierzy przywozili do kraju pieniądze, prasę, tajne rozkazy, broń, materiały wybuchowe itp. oraz przeprowadzali emisariuszy, instruktorów wojskowych i inne osoby.
Do najsłynniejszych pienińskich kurierów należeli: Franciszek Koterba z Krościenka, a ze Szczawnicy: Jan Kowalczyk, Franciszek Ciesielka, Józef Hurkała, Adolf Kapłaniak i wielu innych. Łączniczkami były: Maria Zachwiejowa, Wanda Marossanyi, Zofia Pourbaix, Barbara Wierzejska i inne.
Fragment wystawy