Biblioteka

U podstaw narodzin sądeckiego muzeum była właśnie biblioteka. Według jednych badaczy muzeum powstało przy Bibliotece Miejskiej im. Józefa Szujskiego w 1892 r., przechodząc na początku XX w. wraz z biblioteką pod zarząd Towarzystwa Szkoły Ludowej. Według innych, datą początkową naszej instytucji muzealnej był zapis testamentowy Józefa Wieniawy-Zubrzyckiego, kolekcjonera, bibliofila i filantropa, który w roku 1896 zapisał dworek przy ul. Jagiellońskiej 35 wraz z księgozbiorem złożonym z pięciuset ksiąg z przeznaczeniem na utworzenie „biblioteki i muzeum początkowego ogólnego dla miasta”. Kilka lat później w maju 1909 r. Zarząd Towarzystwa Szkoły Ludowej zdecydował o utworzeniu „Muzeum Ziemi Sądeckiej” przy bibliotece im. Szujskiego. Po wielu perypetiach organizacyjnych, zabiegach formalnych i pracach budowlanych, muzeum już jako byt samodzielny zostało otwarte w niemal całkowicie odrestaurowanym zamku sądeckim 12 sierpnia 1938 roku. Nie można wątpić, że powołana instytucja zaczęła organizować własną książnicę i archiwum. Okupacja niemiecka spowodowała niemal zupełne utracenie zbiorów muzealnych i bibliotecznych.

W lutym 1945 r. powołano placówkę na nowo, w oparciu o nikłą ocalałą część zbiorów przedwojennych. Początkowo muzeum mieściło się przy ul. Pijarskiej 21 w zespole pofranciszkańskim. W roku 1949 kolekcja muzealna liczyła 2038 eksponatów, a zasób biblioteczny stanowiło zaledwie 125 ocalałych woluminów. W 1965 r. instytucja przeprowadziła się do nowej siedziby w „Domu Gotyckim” przy ul. Lwowskiej. Wedle inwentarza z 1992 r. gromadziła już 13 083 eksponaty, a biblioteka rozrosła się do 8 290 pozycji.